Таван шар буюу амьтан тэжээх миний хүслэн...

Таван шараа гэж. 80-90 өөд оны үед таван шард хүүхэд насаа өнгөрөөсөн хэн боловч тэрхэн бяцхан ертөнцөд адал явдалаар дүүрэн байдаг байсан байхаа гэдэгт итгэлтэй байна. Тухайн үедээ л таван шар гэж сонссон хэн бүхэн сэрдхийлгэм муу нэр дагуулаастай орчин маань уугуул иргэн бидэндээ л диваажин байж дээ. Бидэндээ л том санагддаг байсан тэрхүү хэдхэн байшингуудын хооронд өчнөөн амьдрал буцалж байдаг билээ. Өвгөчүүл хөгшид нь гадаанаа даалуу үүлүү тоглоод, сүүдрэвчинд суун гангар гунгар хийн, хүүхэд багачуул нь байр болгоны урд байх тоглоомын талбайгаар өдрийг өнгөрөөж бяцхан жаалуудын хөгжилтэй тоглох дуун үүрийн гэгээнээс үдшийн бүрий хүртэл тасардаггүйсэн. Уг угсармалууд нь 70 аад оны сүүлээр орос хятадуудын тусламжаар баригдсан гэдэг. Тэрхүү хотхонд манайх гэдэг айл 1979 онд Баянхошуунаас нүүж ирсэнээр амьдрал дээшлэн гэр хорооллын айлаас хотжих хөдөлгөөнд нэгдсэн. Аав ээжийг минь олон нялх нойтон хүүхэдтэй хэмээн харж үзсэн үү, эсвэл аавын минь арын хаалганы нүх том байсан уу юyтай ч овоо хөөрхөн 4 өрөө байранд нүүж орсонoop энэ их том тогоон доторхи нэгэн ширхэг үрэл нь болж билээ. Ёстой л унаган таван шарчин байсан даа. Анх биднийг орход манай байр цоо шинээр ашиглалтанд орж байсан гэдэг. Сургуульд ортлоо тэр л хэдэн байруудын дундуур гүйлдэн ойр хавийн хүүхдүүдтэй найзлан өдөржин тоглон орой нь тас халтар шороон царайлсан амьтан орж ирдэг байж билээ. Тэр л сайхан дурсамж дүүрэн цаг хугацаанд минь хүргэж өгдөг галт тэрэг байдаг бол ямар ч үнэ цэнээр нэгэн суудал захиалан аялах юмсан даа. Чухамдаа тэнд л хүн болж тэнд л амьдрал гэж тэмцэл гэдгийг ухаарч ядан алхалж явдаг байж. Цонхоор хархад гадаа тоглох танил царайнууд, цав цагаан 12р сургууль минь тухайн үедээ л орд харш мэт санагддаг байж билээ. Сургууль руу орход ханхийх нэг тийм царс модон шалны, мөн шинэхэн будсан будагны үнэрнүүд, ханаар өрөөстэй ханын самбарнууд, "Mанай сургуулийн бахархал" хэмээн 10 жил онц сурсан онц сурлагатангуудын хөрөг зурагнууд, "Mанай сургуулиас гарсан алдартангууд" сэхээтэнгүүд гээд л. Одоо эргэн санахад хүүхэд л юм хойно буруу зөрүү алдаа эндэлтэнд өртөж л явсан, гэвч түүнээсээ илүү гэрэл гэгээтэй аз жаргалтай инээд баясал цалгисан тийм л дурсамжууд тодоос тод авч хонгилийн мухарт гялтайн харагдах гэрэл мэт л ёлтойх юм. Зун нь навч ногоо дэлгэрэн, байрнуудын гадна ургах том том улиаснуудын навч бүхэнд хэлж шивнэж байсан хүүхэд миний хүсэл мөрөөдөл, намрын шар нарны илч бүхэнд шингээсэн насан багын томоогүй зан, өвлийн дэн хүйтэнд цантах цонхон дээрхи үүсдэг тэр л цасан ширхэгнүүдэд шигтгээ болгон нэмдэг байсан цайлган үеийн дурсамжууд, байшингийн буланд цухуйх хавар цагийн анхны ногоохон гөлгөн өвсийг харан амьдрал гэж тэвэр дүүрэн цэцэгсийн баглаа мэт санагдаж цээж дүүрэн амьсгалж явсан гэнэн багын гэгээхэн дурдатгалууд минь надаас яг өдийд зөгийн бал мэт урсаж байна...ай яасан амттай бал вэ?

Бодлын сондор буюу миний бие амьтан тэжээгч болох хүслэндээ хөтлөгдсөн нь:

-"Туулай туулай тонгос - туулайн бүжин бондгос". Нэг удаа дунд ах маань хаанаас ч олсон юм бүү мэд 3 туулай хайрцаганд хийсээр ороод ирж билээ. Бид хэд баярлалдан хэдүүлээн туулай тэжээдэг юм болов. Тэгсэн маргаадар нь байруудаар хор цацлага болон манай нөгөө хэдэн бүжингүүдийг маань ширээн доор байсныг тэд анзааралгүй хор цацуулснаар бидний анхны амьтан тэжээх хүсэл маань лөөлөө болж байв.

- Өрөөний салхивч нээлттэй байлаа

Өглөөний агаар сүнгэнэн орлоо

Сүр сар хийх чимээ гарлаа

Сандран хартал тагтаа байлаа.

Тэгсэн мөн л удалгүй одоо тагтаа тэжээнээ гэсээр манай тэр ах 3-4 тагтаа чирдаакан дээрээс яаж ч барьсан юм бүү мэд бас л хайрцаганд хийсээр ороод ирж. Би ч бас хөл газар хүрэхгүй баярлан энхийн цагаан тагтаа минь алган дээр суугаарай гээд л "...цэцэн бууны орой дээр тагтаа суулган зурсан байна..." хэмээн амандаа дуулсаар хайрцагийг нь онгойлготол айж тэвдсэн хэдэн тагтаанууд сүр сар хийн нисэн гарч уушиг зүрх амаар гарах шахаж байж билээ. Гэтэл өнөөх гайтай тагтаанууд чинь эрх чөлөө мандтугай гэснүү хос хунгийн дуулиа санасан уу манай цонх руу эгц шулуун нисч очоод нэг нь мөргөн унаж ухаан алдан нөгөө 2 нь хойноос нь цонх хагалан санд мэнд нисэн одсоноор дараачийн амьтан тэжээх оролдлого бүтэлгүйтэв.

- "Бор шувуу бор шувуу түм бумаараа нисэн буугаад нисэн буугаад наадан цэнгэнээ..."

Заза ер нь өөрөө амьтан олж ирнэ хэмээсээр бөмбөгөрөөс хэдэн тахианы дэгдээхэйнүүд ширхэг нь 50 мөнгөөр худалдан авч бас тэжээх юм болов. Юун ч амьтан тэжээхийн хүслэн болдог байсын, одоо бодхоноо инээдтэй. Гэтэл өнөө хэддээ өлсчих вий хэмээсэндээ бөөн бөөнөөр нь өгсөн будаануудад хөөрхий бяцхан ангаахайнууд гэдсээ дүүртэл идчий гэснүү ингэж амьд явхаар үхсэн нь дээр гэснүү юутай ч гэдэс нь дүүрэн мажийж орхих билээ.

- Энэ дундаас хамгийн тод одоог хүртэл бодох тусам санаанаас гардаггүй имперлизм реализм дүүрэн нэгэн явдал дараачийн амьтан тэжээх оролдлоготой минь холбоотой. Гадаа тоглож байтал хаанаас ч юм өрөвдөлтэйеэ гаслах дуунаар цочин тэр дуу гарч буй зүг лүү очтол нэгэн дөнгөж төрсөн өчүүхэн гөлөг эхдээ гологдон ганцаар арангатан зам дээр хэвтэж байдаг байгаа. Би ч пионер хүнийхээ үүрэг ухамсараа уландаа гишгичихээгүй байсан тул өрөвдөх сэтгэл маань дийлэн нууцаар гэртээ авч ирдийм даа. Дунд ах эгч 2 ч мөн баярлалдан цуг тэжээх болов. Овоо хэдэн сар болсон юмдаг манайд. Хөөрхий минь нэг тийм хав хар өнгөтэй яг нүдийхээ дээр 2 бор толботой хөөрхөн гөлөг байж билээ. "Акира" гээд нэрлэчихжээ бас, "Цагаан соёот" хэмээх Жек Лондонгын уншиж байсан номон дээр ийм нэртэй чонын тухай гардаг түүнтэй л адилтгасан бололтой. Гэтэл нэг өдөр том ах минь хойноос ирэн тэр гөлгийг маань ад үзэн гэр завааруулж байна хэмээн гарга гэж тушаав. Ахын тушаал алт эгчийн сургааль эрдэнэ юм хойно хичнээн эсэргүүцсэн ч дийлсэнгүй. Ингээд нөгөө гөлгөө гаргаж тавихаар би өөрөө хөтлөн гарч билээ. Гэтэл хол аваачаад л орхиод алхтал хойноос дагаад яаж ч хурдан гүйсэн хөөрхий минь өөрт нь юу тохиолдох гэж буйг зөнгөөрөө мэдэрсэн үү өнөөх л анх олж байсан гаслантайгаар гаслан хойноос дагаад салдаггүй. Яалт ч гүй л нэг шонгоос уян хажууд нь гэрээс хулгайлан авч гарсан хоосон булууны яс тавин эргэж нэг ч харалгүй гүйчиж билээ. Ингээд л "Акира-г" минь хэн ч олохгүй шонгоос уяатай хөдөлж ч чадахгүй үхнэ гэж бодхоос өөрийгөө үзэн ядан yйлаал уйлаал их сүртэй эрээ. Одоог хүртэл үүнээс үүдэн тэр тухай бодох тусам дээшээ нэг юм өгсөөд ирдийн, сайн санаат нэг нь олон сулласан боловуу, эсвэл өөрөө өлсөхийн цагт уяагаа тас хазан тэнүүчилсэн боловуу, эсвэл нэгэн сахилгагүй хүүхдийн бай болон том чулуугаар нүүлгүүлсэн болов уу хэмээн элдвийг бодож байж билээ. Одоог хүртэл өөрийгөө зүхдэг юм, яах гэж ч уяж орхиж байв даа гэж, яаж ийж байгаад л сул орхихгүй дээ хэмээн. Xойноос цоо ширтэн дагах нүд, өрөвдөл эрсэн тэр гийналт. Ингээд л гэртээ тэжээх нэрийдлээр хэдэн ч амьтан хороож зовоож байсан үйлийн лайтай амьтан юм бэ дээ мэдэхгүй. Хойд насандаа тамын тогооны амсар дээр хүд хүд инээн гэрийн чинээ гэдсээ илэн босвол сууж чаддаггүй суувал босч чаддаггүй хэдэн ясаа шаржигнуулаан сууж байвал бүү гайхаарай гэсэн хэхэ.

-Түүнээс хойш тийм амьд амьтан зовоохоос зовон сахил хүртсэн ламбугайн адил дээшээ тэнгэр хол доошоо газар хатуу нэг хэсэгтээ л амьтан тэжээх хүсэл минь алга болсон байв. Гэтэл нэгэн өдөр манай байрны 1-р орцонд 5 давхарт байдаг айлд айхтар олон загас бий хэдүүлээ очиж үзэе хэмээн санал болгосон жаал минь манай ангийн Гомбо байлаа. Ингээд Гомбоог даган тэр айл рүү харайлгаваа. Хаалгыг нь тогшитол нэг ах хаалгаа онгойлгож байна. Ахаа загас үзэе гэцэн хэдэн нусгай бацкаануудыг огт дургүйцэлгүй гэртээн оруулан миний нүдийг тайлж билээ. Хөөх юу вэ, нэг л өөр орчинд яваад орчиx шиг. Гэрийх нь нэг өрөөний ханаар дүүрэн аквариум. Дотор нь төрөл бүрийн загаснууд сэлээд л. Анх удаа л ийм олон янзын загас байдгийг олж харж буй мэнэ тэр. Алтан загас, мечунос, куба, телескоп энэ тэр гээл хэдэн нэр цээжилж аван гэр лүүгээ шал өөр хүн болон харьж билээ. Mөн амар амгаланг нь бодсонуу юу ч хэлж байсан өөдөөс бүлтийн харах дүр төрхөнд нь татагдсан уу загас руу нүд шилжин улмаар 20 литр ийн аквариум тай болсон нь загас тэжээх хүслэнг минь нэмэгдүүлэн гэртээ загастай болж нэг хүсэл минь дарагдаж байж билээ. 1-р сургуулийн ойролцоох "Баян Бүрд" загасны дэлгүүр лүү хичээлээ тараад л очдог болон нэг хэсэг салахаа байж билээ. Олон хөөрхөн жараахайнуудыг хэдэн ч цагаар харан ажиглан зогсох миний хувьд юутай ч зүйрлэшгүй жаргал байсан ажээ. За тэгээд түүнээс гадна миний бяцалж байсан аалзнууд, загасны хоол нэрийдлээр хөнөөж байсан царцаануудыг хэлээд ч юухэв дээ тоогоо алдсан...

PS: Загас гэснээс Өлзийтөгсийн Аквариум гээд өгүүллэгийг саяхан олж уншисан, агуу зохиолч юмаа, нэгийг бодогдуулж байна лээ шүү. Батка анд минь энэ зохиолч яруу найрагч бүсгүйн ном олдуул найздаа илгээж тус болбол энэ яваа насандаа марталгүй байдгийнхаа балиндаа боон арслантай юу эрээн авдартаан хийн хадгалах болно шүү.